Xây Dựng Đội Ngũ Kế Thừa Bằng Coaching: Từ Duy Trì Đến Phát Triển Bền Vững

Rất nhiều doanh nghiệp chỉ bắt đầu nghĩ đến “người kế nhiệm” khi lãnh đạo chủ chốt chuẩn bị rời vị trí. Nhưng khi đó thường đã quá muộn. Việc thiếu đội ngũ kế thừa không chỉ khiến tổ chức mất ổn định, mà còn tạo ra khoảng trống lãnh đạo, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất, tinh thần nhân viên và uy tín thương hiệu.

Theo khảo sát của Deloitte (2024), chỉ 14% doanh nghiệp toàn cầu cho biết họ có chiến lược kế thừa được thực hiện hiệu quả. Phần lớn vẫn đối mặt với tình trạng “chỉ có người thay thế, không có người kế thừa” – tức là nhân sự có năng lực nghiệp vụ, nhưng chưa đủ năng lực lãnh đạo.

Đó là lúc coaching trở thành giải pháp chiến lược, giúp doanh nghiệp không chỉ chọn người kế vị, mà còn nuôi dưỡng nhà lãnh đạo tương lai.

Kế thừa không phải là thay thế, mà là phát triển

Trong nhiều doanh nghiệp Việt Nam, khái niệm “kế thừa” thường bị hiểu sai là tìm người có thể làm công việc giống người đi trước. Thực ra, succession planning không chỉ là thay thế vị trí, mà là phát triển năng lực lãnh đạo xuyên thế hệ.

Khi một lãnh đạo rời đi, tổ chức không chỉ mất kỹ năng chuyên môn mà còn mất văn hóa, tầm nhìn và phong cách dẫn dắt. Coaching giúp quá trình kế thừa trở nên tự nhiên hơn – nơi các nhà lãnh đạo hiện tại vừa truyền giao tri thức, vừa phát triển tư duy độc lập cho thế hệ kế tiếp.

Vai trò của coaching trong xây dựng đội ngũ kế thừa

Thứ nhất, coaching giúp nhận diện tiềm năng lãnh đạo sớm hơn. Thông qua quá trình coaching, doanh nghiệp có thể quan sát cách nhân viên phản ứng, tư duy, ra quyết định và học hỏi – những yếu tố phản ánh khả năng lãnh đạo tiềm ẩn, chứ không chỉ dựa vào kết quả công việc hiện tại.

Thứ hai, coaching phát triển tư duy lãnh đạo (leadership mindset). Thay vì dạy kỹ năng, coaching khuyến khích nhân sự học cách suy nghĩ như lãnh đạo: đặt câu hỏi, nhìn xa hơn mục tiêu cá nhân, và hành động vì lợi ích chung của tổ chức.

Thứ ba, coaching tạo ra sự chuyển giao mềm mại. Khi nhà lãnh đạo đương nhiệm trở thành coach cho thế hệ kế tiếp, mối quan hệ được chuyển từ “quản lý – nhân viên” sang “người hướng dẫn – người học hỏi”. Điều này giúp sự kế thừa diễn ra tự nhiên, giảm xung đột và tăng sự cam kết của đội ngũ.

Mô hình 3 giai đoạn phát triển đội ngũ kế thừa bằng coaching

Doanh nghiệp có thể triển khai kế hoạch kế thừa theo ba giai đoạn sau:

Giai đoạn 1 – Nhận diện (Identify):

Đánh giá năng lực và tiềm năng lãnh đạo của nhân sự chủ chốt. Có thể áp dụng công cụ như 9-box grid hoặc khung năng lực (competency framework) để phân loại và lựa chọn ứng viên tiềm năng.

Giai đoạn 2 – Huấn luyện (Develop):

Áp dụng coaching cá nhân và nhóm để phát triển năng lực chiến lược, khả năng ra quyết định và quản lý đội ngũ. Lãnh đạo cấp cao có thể đóng vai trò coach hoặc doanh nghiệp thuê chuyên gia bên ngoài để đảm bảo tính khách quan.

Giai đoạn 3 – Chuyển giao (Transition):

Trao quyền dần cho người kế thừa thông qua các dự án thực tế. Coach giúp họ phản tư (reflect) sau mỗi quyết định, từ đó tích lũy kinh nghiệm và tự tin đảm nhận vai trò mới.

Lợi ích kép cho cả doanh nghiệp và con người

Khi doanh nghiệp áp dụng coaching trong chiến lược kế thừa, họ không chỉ chuẩn bị cho tương lai, mà còn cải thiện hiệu suất hiện tại. Nhân sự được coach cảm thấy được tin tưởng, được đầu tư, từ đó gắn bó hơn với tổ chức.

Về phía lãnh đạo, quá trình coaching giúp họ học cách trao quyền, tin tưởng đội ngũ, và xây dựng di sản lãnh đạo (leadership legacy) – điều mà mọi nhà lãnh đạo vĩ đại đều hướng tới.

Kết luận: Kế thừa là hành trình liên tục, không phải sự kiện một lần

Một tổ chức vững mạnh là tổ chức biết chuẩn bị cho ngày mai ngay từ hôm nay. Coaching không chỉ giúp doanh nghiệp tìm người kế nhiệm, mà còn tạo ra văn hóa học hỏi và phát triển liên tục, nơi mỗi nhân viên đều có cơ hội trở thành phiên bản lãnh đạo tốt hơn của chính mình.

Khi lãnh đạo dám chia sẻ quyền lực và tin tưởng đội ngũ, họ không mất đi vị thế – họ đang mở rộng ảnh hưởng. Đó chính là bản chất của kế thừa bền vững.

Xem thêm:

• Từ quản lý đến nhà lãnh đạo: Hành trình chuyển hóa thông qua coaching

• Văn hóa coaching – Tương lai của quản trị nhân sự hiện đại

• Coaching hiệu suất: Khi KPIs không còn đủ